حدس می زنید این عکس کجاست؟

علوم مختلف با سرعتی سرسام آور در حال رشد و تکامل هستند به طوری که هر روز بعد از بلند شدن از خواب و مالیدن چشمانمان از طریق اینترنت، تلویزیون، رادیو، رسانه های نوشتاری و … با اخباری رو به رو می‌شویم که بعد از شنیدنشان دهانمان از تعجب باز می‌ماند و باید دوباره چشمانمان را بمالیم، اما این بار از شدت تعجب!

اخترشناسان و منجمان از آن دست افرادی هستند که باعث می شوند مغز ما از شدت تعجب سوت بکشد. تلسکوپ‌های غول پیکر و پیشرفته آن‌ها در کنار فناوری‌های پیچیده شبیه سازی داده‌های دریافت شده از ماهواره‌های فضایی باعث شده است این دانشمندان هر روز اخبار جدید و جذابی برای ما داشته باشند.

تلسکوپ فضایی هابل تا امروز نقش به سزایی در دستاوردهای فضایی داشته است و حتما تا به امروز نام آن را بارها شنیده اید اما حالا قرار است تلسکوپی به فضا ارسال شود که جانشین هابل شود: تلسکوپ فضایی جیمز وب. جیمز وب یک تلسکوپ فروسرخ است در حالی که هابل قدرت رۆیت نور مرئی و طول‌موج‌هایی از فرابنفش را دارد. قطر آیینه آن 6.5 متر است در حالی که قطر آیینه هابل تنها 2.4 متر است. هابل در فاصله 575 کیلومتری زمین واقع‌شده و در دمای 77 درجه کلوین کار می‌کند؛ در حالی که جیمز وب در دمایی سردتر و در فاصله دورتری از زمین کار خواهد کرد. پس با شروع کار این تلسکوپ فضایی باید منتظر اخبار به مراتب تعجب برانگیزتری باشیم!

در سلسله مطالب « حدس می زنید این عکس کجاست؟» قصد داریم شما را با تصاویری که اخترشناسان از جای جای کائنات تهیه می‌کنند آشنا سازیم. حالا به نظر شما دو تصویر بالا که قسمتی جدا شده از یک عکس کاملند متعلق به چه مکانی هستند؟

تصویر سمت چپ: همگرایی گرانشی صلیب اینشتین

بیش‌تر کهکشان‌ها تنها یک هسته دارند. آیا این کهکشان دارای چهار هسته است؟! پاسخ عجیب این پرسش اخترشناسان را بر آن داشته تا نتیجه بگیرند که هسته‌ی واقع در دل این کهکشان در این تصویر حتی دیده هم ‌نمی‌شود. ظاهر شبیه به برگ شبدر این جرم مرکزی در واقع نور ساطع‌شده‌ی یک کوازار در پس‌زمینه‌ی تصویر است. میدان گرانشی کهکشان قابل رویت در پیش‌زمینه‌ی تصویر، نور این کوازار دوردست را به چهار تصویر مجزا شکسته‌ است.

برای آشکارشدن چنین سراب گرانشی، این کواراز باید دقیقاً در پشت‌ سر راستای مرکز یک کهکشان عظیم قرارگرفته ‌باشد. این پدیده‌ به ‌طور کلی همگرایی گرانشی  نام دارد و در این مورد خاص به صلیب اینیشتن معروف است. عجیب‌تر آن‌که درخشندگی نسبی تصاویر گرفته ‌شده از صلیب اینیشتن  متفاوت است، که این درخشندگی گاهی با اضافه شدن پدیده‌ی ریزهمگرایی گرانشی ستاره‌های کهکشان پیش‌زمینه‌ی تصویر افزایش می‌یابد.

تصویر سمت راست: گلوله‌های جبار

گلوله‌های کیهانی در این نمای بسته‌ی دقیق فروسرخ،  پیرامون سحابی جبار در فاصله‌ی حدود 1500 سال نوری را سوراخ کرده‌اند. این گلوله‌ها در اثر شکل‌گیری ستاره‌های پرجرم و پرانرژی منفجر شده‌ ‍ اند، و ابرهای گازی نسبتاً متراکم‌ و داغ در حدود 10 برابر اندازه‌ی مدار پلوتون هستند که در این رنگ‌آمیزی کاذب با آبی نشان داده شده‌اند. درخشش این گلوله‌ها از نور اتم‌های آهن یونیزه شده است. آن‌ها با سرعت صدها کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کنند و مسیرحرکتشان با رد زردرنگی در اثر گرمای بسیار زیاد گاز هیدروژن سحابی مشخص شده‌است. بلندی این اشکال مخروطی به 50 برابر یک سال نوری می‌رسد. این تصویر دقیق توسط تلسکوپ 8.1 متری جِمینی جنوبی در شیلی با کمک یک سیستم اپتیکی تطبیقی جدید خلق شده‌است. (GeMS) ابزار GeMS با دست‌یابی به میدان دید بزرگ‌تری نسبت به نسل‌های قبلی ابزار اپتیکی تطبیقی تا حدودی آثار جوّی سیاره‌ی زمین را خنثی و محو می کند.